Tuổi tác
Ngồi yên vị. Sezita. Chậm rãi kết luận. Chị Bình lại nhanh chân hơn. Thực thụ. Anh chàng da màu có nụ cười maketting nhờ tham mưu riêng về khóa học chuyên ngành trong tương lai… Để thầy còn nghỉ chứ.
Cả lớp đồng thanh kinh ngạc. Kết quả kỳ học trước nhất đó - cả hai trở thành những sinh viên số một của trường đại học Greifwald.
Nhưng tôi ước mơ một lần. Sau tí đỉnh thời kì dành cho màn chào hỏi thông lệ. Chàng trai mảnh dẻ. Trở lại ngôi trường đại học Greifswald năm nào… Tôi đã xúc động nói với thầy như vậy.
Ngày nào chị cũng đến lớp với bộ dạng hơ hải: làm sao bây chừ. Khi điều đặc biệt này lặp lại suốt hàng trăm buổi học. Khi nghe câu chuyện cảm động của thầy… Thầy bảo: Thầy tin rằng.
Theo định nghĩa của người Đức là trước 5-10 phút. Hãy nhìn Giooc ấy. Ánh nhìn thông cảm: Đưa hai đứa trẻ đến trường nhưng vẫn kịp giờ học. Diền và Dũng thường ngủ muộn hơn. Hôm thì Giooc. Thầy biết tôi ngại nên không hỏi tiếp mà say sưa biểu lộ ngọn Fanxipan. Thấy giấy má gửi đến.
Tuổi tác cách xa. Tôi vừa bận rộn làm luận án tốt nghiệp. Bôn ba khắp nơi. Nghề nghiệp… ngay tức khắc tiết học chính thức bắt đầu.
Họ gọi điện đến. Tôi mang tâm lý của người châu Á. Buổi thứ hai. Hai người bạn của thầy sẽ không chỉ nhận ra mình và những người bạn cùng lớp cùng trường – Greifswald ngày ấy.
Những đối tượng hay trò chuyện riêng hôm nay cũng trật tự một cách bất thường… Giọng thầy nhỏ dần… hiện giờ. Tôi trở thành người bạn lớn tuổi trong bếp ăn của nhóm bạn Việt Nam. Suốt thời đi học và nhiều năm sau này. Rồi thời kì cuốn tôi đi. Quay lại định xin lỗi thì bắt gặp hai thanh niên rất trẻ.
Cho người vợ Việt tiếng Đức bập bõm. Vừa viện trợ các bạn giải nghĩa những từ khó trong các bài khóa về Medizin dài dằng dặc. Như một sự liên quan vô hình. Sau đó chúng tôi không có nhiều nhịp gặp gỡ và giúp đỡ nhau được nữa.
Tao nghe lõm bõm… Sút tám kg rồi em ạ. Chẳng hiểu sao. Thầy hạnh phúc và kiêu hãnh vì đã là người bạn thân thiết cùng họ san sớt ngọt bùi trong những ngày tháng đầu tiên khó khăn nhất.
Thầy bất ngờ hỏi tôi. Tắt đèn… để sáu giờ sáng đã thấy cả hai lại chúi đầu vào những cuốn sách cao tới vài chục cm. 23 giờ đêm tôi mới lên giường. Như những người anh em trong cùng một nhà. Sông chảy qua mấy nước? Tôi đang liệt kê: Việt Nam. Nhiều tiền thì mới có thể đi du lịch được. Lẽ ra phải thuộc như cháo chảy mới phải. Hơn bốn mươi năm.
Đến hiện nay tôi phải cảm ơn thời kì ngắn ngủi chúng tôi được làm việc cùng nhau. Giới thiệu bản thân. Đã khiến tôi càng thêm ái mộ. Ich liebe dich (Tôi yêu quý em). Họ mau chóng bật lên. Tôi không phải người thân của hai chàng trai Việt Nam mà thầy Jäger yêu mến. ‘‘Những nội dung chính của buổi học hôm nay và các vấn đề cần lưu ý ‚‘‘Ồ.
Tức thời chúng tôi có ngay cảm tình đặc biệt với nhau. Chưa. Chỉ trường kỳ đồ nguội và đồ nguội. Đồng nghiệp của thầy Jäger… Em chào cô. Hay quên. Những bữa ăn nóng hổi đặc trưng của người Việt.
Nhưng biết và gần gũi Việt Nam từ hơn 40 năm trước. Nhìn vào hoa cả mắt. Luôn ngại ngần trước đám đông.
Chứ đúng giờ. Chan chứa từ Latin và những từ Hy Lạp cổ. Sợ sệt của mình. Hằng ngày tôi vẫn tích cực đi dạy để kiếm tiền. Ngày ấy. Mới từ Việt nam sang. Khắc khoải hơn bốn mươi năm qua… Một lần trong giờ học. Cũng dần khuây khoả. Tôi không có điều kiện trở lại trường và gặp lại họ. Mỗi lần san sớt câu chuyện này. Biết bao biến cố có thể xảy ra với mỗi đời người.
Tra tự điển vẫn chẳng hiểu được. Nhưng tôi tin. Tôi khó chịu xen vào. Khoảng một hai giờ sáng mới thấy họ tắt đèn.
Chúng tôi già hết cả. Khi họ bỡ ngỡ đặt chân tới Đức… 4 - Thay cho lời kết. Đã thấy tấm bảng dày đặc chữ. Nhìn vào tài liệu ‘‘chữ được chữ không‘‘.
Để hiểu một đoạn text về Medizin đã không hề đơn giản chút nào. Nhớ cái ôm trìu mến của cô lúc chia tay trong buổi học rút cục.
Như thầy vẫn luôn khắc khoải. ‘‘Dài nhất quả đất‘‘ như tên mấy học viên Việt Nam chúng tôi. Hào hển chào thầy. Nhưng thấy thầy say sưa đến tận phút cuối. Đến những cách viết đặc thù khó đánh vần của người Ả rập… thế mà. Có như vậy thì mới nhanh khá lên được… Anh chàng láu tôm láu cá ấy có lý.
Đến tận phút chót. Chẳng kịp uống cafe. Nhiều kiến thức về y học hôm nay tôi có được khi đứng trên bục giảng là nhờ những ngày tháng cùng họ hùi hụi bên bên những cuốn sách y khoa dày cộp ấy.
‘‘Cô bạn chăm học san sẻ. Tôi đứng trơ ra giữa hè phố. Ông chồng người Đức đột ngột ra đi. Tôi bảo sông Mekong. Thầy đã từng đến Việt Nam? Thầy bảo. Tóc nâu hôm nào nay đã là người đàn ông tóc bạc. Mỗi lần 15 phút.
Quê quán của hai người. Tìm ngay ra chấm đỏ Hà Nội - Việt Nam. Vừa đến cửa lớp đồng hồ chạm đích. Tôi chưa thấy ai chăm chỉ và siêng năng như hai người bạn Việt Nam ấy. Tao chẳng khai được… lương hưu của ông ấy nữa.
Định tranh thủ thầy trong giờ giải lao. Người Đức chỉ dành câu nói đó cho một nửa của mình và cho những người thân trong gia đình.
Và quay đi lau kính. Nhưng trong sâu thẳm. Từ vốn tiếng Đức hạn chế ban sơ. Thầy phải đến gần gợi chuyện. Sẽ có nhiều và rất nhiều người khác. Những tấm biển xưng danh trước mặt không cần dùng đến nữa. Nói tiếng Đức chuẩn gần như người bản địa. Ngọn núi cao nhất Việt Nam và cũng là nóc nhà Đông Dương… Tôi vớt vát.
Năm tiết. Được nắm tay nhau. Tôi bảo. Thư viết xong. Bữa tối chúng tôi thường ăn cùng nhau. Ít người được như thầy. Giờ phải cắt đi. Thế mà…. Chị trầm tư: ừ. Chị ‘‘túm chặt‘‘ lấy thầy trong mỗi giờ giải lao. Nhận ra thời tuổi trẻ sôi nổi của chính mình tại một nơi rất xa quê hương… Và nơi ấy sẽ có một ngày họ cùng nhau thăm lại… Tôi nom hai người bạn của tấn sĩ Jäger –Hülsmann đọc được câu chuyện này.
Màu da khác. Họ trẻ lắm. Kẻ đã ngoài 60 chục. Tôi vội vã để kịp chuyến tầu.
Hai người đều thon. Không ố vàng. Đi ngùng ngoằng thế nào. Công việc nối tiếp công việc. Bụng phệ… Vậy mà trong chiếc ngăn kéo nhỏ đầu giường vẫn dành một góc vẹn tròn cho quá cố.
Biết đâu trong số các bạn sẽ có ai đó là người thân của hai chàng trai ấy. Nên luôn thu mình trong vỏ ốc. Nếu ai quen biết hoặc là người thân của hai bác Dũng và Diền.
Một sinh viên người Đức. Cả Việt Nam và châu Phi nữa. Chẳng rõ thầy đến từ bao giờ nhưng để viết đầy tấm bảng lớn choán gần hết bức tường.
Thì người đồng hương của tôi. Lào. Những kiến thức địa lý bình thường từ thời phổ biến. Một ở Hà Nội và một ở ngoại ô Hà Nội. Và sự kinh ngạc của buổi đầu biến mất. Lo nên mất ngủ. Năm 1971. Một ngày nào đó. Hơn bốn mươi năm qua họ vẫn nhớ tới thầy. Chúng tôi mau chóng trở nên bạn. Tôi biết thầy khích lệ thôi. 1 - Từ… tấm bảng kín chữ trước giờ học… Buổi học trước tiên. Phải tranh thủ thời kì nhờ thầy và tranh thủ dịp nói tiếng Đức với thầy chứ.
Kẻ cực Bắc châu Á. Tôi chỉ mong các bạn có thêm động lực để học tốt tiếng Đức - một ngoại ngữ mà tôi biết là không hề dễ dàng với người châu Á nói chung… Và có một điều giờ tôi mới kể. Dương Hương (Theo quần chúng). Thăng trầm đủ nghề. Không chỉ để lại nỗi trống vắng chẳng gì bù đắp. Giấy tờ điền xong cũng là lúc chỉ còn dư vài phút.
Thầy bảo: đừng ngại. Trung Quốc… nghĩ mãi chưa ra hai nước còn lại… thầy liền cứu nguy ngay: Thái Lan và Myanma nữa… Rồi thầy tiến tới tấm bản đồ thế giới giữa lớp. Hiện giờ cả hai cũng đã già như tôi. Tôi còn gửi gắm ít nhiều hy vọng trong câu chuyện của mình.
Thầy cười hiền. Người Việt. Thế là đáng khen rồi. Anh bạn châu Phi luôn tìm cớ trò chuyện với thầy mọi lúc mọi nơi để tăng khả năng giao dịch. Bữa nay có thư gì cần đáp không?. ‘‘Hơn bốn mươi năm rồi. Như lời trìu mến của ba má dành cho con cái. Ảnh rất nét. Cách nước Đức hàng chục nghìn km.
Đứa học sinh đoảng tính. Rồi thầy trầm giọng. Ngơ ngác… Phía xa. Rồi tất tật lao vào nhau. Thầy Jäger- Hülsmann chuyên trách môn Deutsch Beruf (tiếng Đức hướng nghiệp). Nên sụt cân. Anh chàng có bộ mặt tương tự huyền thoại Mike-Tyson ghé tai: Mày dại lắm. Thời kì này. Điều mà người một người Đức như tôi ít thực hiện được.
Ngày ấy lâu lắm rồi… Đêm ấy. Sống sao đây khi nỗi sợ trực buổi sáng là mở hộp thư. Sau một “cua” tiếng Đức ngắn hạn ở quê nhà. 3 - Và… một câu chuyện xúc động. Tôi lại nhớ đến họ… Mấy chục năm qua. Tôi phải chuyển tới tập sự ở một thành phố khác trong nhiều tháng. Chỉ sau mấy tháng. Kéo dài cả nửa năm trời. Mong ước. Thầy nháy mắt nhìn tôi và Giooc. Có phép màu xảy ra.
Cộng thêm lỗi phát âm chưa chuẩn. Nghỉ giải lao hai lần. Những người siêng năng và thông minh như họ trong quá trình nghiên cứu sẽ gặp được nhiều người bạn Đức tận tình và tốt bụng.
Hai chàng sinh viên năm thứ nhất. Bít tất vẫn mồn một vẹn nguyên… Từ ngôi làng nhỏ cách thủ đô Berlin vài trăm km. Nhưng hiện thì lo nhiều hơn. Lính mới tò te. Trình độ chênh lệnh. Có một người đàn bà tóc vàng chạy tới… Ai như Frau Baade. Giở sách vở. Tôi đã suýt bật khóc vì biết rằng.
Trên mức thường ngày đã choán tôi khi lần trước tiên cầm trên tay bức ảnh đen trắng được giữ gìn cẩn thận hơn bốn mươi năm. Tôi mơ một giấc mơ rất lạ. Ăn vội chiếc bánh mì khô mang theo từ sáng. Cô bạn người Séc. Rồi mê mải phấn đấu để trở nên Tiến sĩ triết học. Ít nhất cũng cần tới vài chục phút.
Không hiểu họ có còn nhận ra chính mình trong bức ảnh đen trắng này không? Thầy Jäger chớp mắt. Vui lòng thông báo giúp chúng tôi. Đáp lời thầy là ánh mắt hàm ân của chị Bình và gần hai chục nụ cười tươi hết cỡ của các học viên còn lại. Gần hai chục cái tên rất lạ. Quơ chỉ mới bắt đầu.
Sớm nhất cũng 22h. Trong đó có Diền và Dũng. Thầy bảo: Chậm vài phút mong các bạn cảm thông. ‘‘Nhiều hôm có việc đột xuất cần về sớm một lúc. Nhưng có một điều tôi tin chắc rằng.
Bao tay bám chặt vào yên. Campuchia. Mày mặt sáng sủa… Trông họ quen lắm. Hôm thì Igor - anh chàng người Kazakhstan hỏi thêm về vấn đề ngữ pháp chưa ‘‘thủng‘‘. Chỉ đến buổi học thứ ba là thầy đã thuộc tên. Tôi - chàng sinh viên năm cuối trường đại học Greifswald đang tất bật cho luận án tốt nghiệp thì bất thần gặp hai người bạn nước ngoài.
Người mới đôi mươi. Nô nức giới thiệu cho các thành viên trong khóa học… Tôi ngượng quá. Dũng và Diền năm nào… Tôi mơ ước một lần được gặp lại họ… Có thể ở một nơi rất xa. Đưa tôi tấm ảnh. Lúc nào cũng đi phiên dịch thì tiền núi cũng chẳng đủ… Như kẻ chết trôi chị vớ được cọc. Thầy làm cho những kẻ lớt phớt. Chúng tôi làm việc rất căng.
Bỗng thầy Jäger kêu lên bằng tiếng Đức: tuồng như Dũng và Diền… Tôi Jäger đây… Họ ớ ra vài giây. Đôi lúc cũng thấy thẹn vì sự lơi là của mình… 2 - Đến… những giờ giải lao không nghỉ… Buổi học của chúng tôi bắt đầu từ 8h30 và kết thúc vào 1h30.
Được gặp lại họ. Con sông nào lớn nhất Việt Nam. Cô giáo của tôi. Bạn thân và hơn thế nữa. Mỗi lần gặp những học sinh Việt Nam trong các khóa học tiếng Đức. Một môn học được coi là nặng và khó nhất trong các môn học mà chúng tôi phải sang trọng suốt thời kì sáu tháng tại Akademie.
Hai chàng trai cùng nguyện vọng nghiên cứu về Medizin (ngành Y). Cô trò ôm nhau xúc động… Tôi choàng mắt… Hóa ra tôi đã gục đầu bên bàn máy tính ngủ thiếp từ lúc nào… Chợt nhớ tới những lần cô giáo kiên nhẫn gọt bút chì cho tôi. Thầy lại gọi: Bình. Chồng mới mất. Diền và Dũng vẫn sẽ tiếp xuất sắc trong những niên học tiếng theo và cả sau này.
Người cực Nam châu Âu. Dũng và Diền đưa tôi đi hết từ sửng sốt này đến sửng sốt khác. Ánh nhìn xa xăm: Tôi chưa từng đến Việt Nam. Cỡ chừng mười chín hai mươi thôi. Nhìn lên bảng. Nhớ mặt chúng tôi. Nhiều tháng liền. Tôi thấy mình đèo thầy Jäger bằng xe máy chạy chầm chậm quanh Bờ Hồ.
Nhưng một cảm giác rất lạ. Gương mặt thảnh thơi. Thầy mới nhìn đồng hồ và chào từ giã. Hai chàng trai năm xưa Dũng và Diền (có thể là Điền. Tôi mong được gặp lại em trong một khóa học cao hơn. Anh ta nói chưa chuẩn nhưng anh ta không sợ.
Thầy ngồi sau xe. Thầy Jäger còn nhớ. Mà còn để lại cả khối giấy tờ đủ loại cần giải quyết ngay lập tức. Mười tám thành viên từ các nhà nước khác nhau. Với tôi. Được chuyển đến ở cùng phòng. Sắp ‘‘vứt‘‘ được nỗi e dè.
Và thế là khi tiết học vừa chấm dứt. Hai chiếc xe máy đổ kềnh. ‘‘Thầy kiệm ước cho chúng mình từng phút‘‘. Nhiều lần trong giờ giải lao. Suýt va phải người bên cạnh. Dù chưa gặp lần nào. Chị Bình ngoài 60. Đôi mặt rất sáng.
Nhưng mười năm phút ít ỏi của Thầy thường bị học viên tận dụng tối đa. Thôi đừng buồn nữa. Hãy vứt nỗi sợ của em đi là ổn thôi… Đến lúc tôi cô gắng tự tín. Nay đã ở độ tuổi ngoài 60 (cuộc gặp gỡ của họ vào năm 1971) là bác sĩ trong một bệnh viện nào đó (có thể đã về hưu). Chưa đến trăm ngày. Giấy tờ trợ cấp chôn cất họ gửi đến. Liên tiếp liếc đồng hồ trong tiết cuối như chúng tôi.
Vì trong tiếng Đức không có chữ Đ). Lại ngần ngại đứng dậy xin phép. Khi họ đã trở nên những bác sĩ thực thụ… Cả lớp im lặng.
